Hastanelerde Havalandırma Sistemleri İlkeleri

Hastanelerde Havalandırma Sistemi İlkeleri

 

Hastanelerde havalandırma sistemleri, optimum sıcaklığı, nemi ve personelin ve hastaların sağlığını koruyacak özellikte bir hava akımını sağlamalıdır. Herhangi bir binanın havalandırma sistemi düzenlenirken havalandırma kanallarının ve fanların büyüklüklerinin ve kanallardaki hava akım hızlarının doğru hesaplanması büyük önem taşır. Isıtma-soğutma düzenekleri, gürültüyü azaltıcı düzenekler ve partikül tutucu filtreler havalandırma sistemlerinin diğer önemli bileşenleridir. Hastane içindeki hava sirkülasyonu boyunca, hava içindeki gaz kontaminasyonu giderek artar. Havanın temizlenebilmesi için sadece filtrasyon yeterli değildir. Bu nedenle, hastane içindekilerin sağlığını korumak ve konforunu sağlamak amacıyla, sirküle olan havanın bir bölümünün mutlaka dışarıdan gelen taze hava ile değiştirilmesi gerekir. Nozokomiyal enfeksiyonların önlenebilmesi için gerekli ek özellikler nedeniyle, hastane ventilasyon sistemlerinde filtrasyon önem kazanır. Uygun filtrasyon teknolojisi kullanılarak, enfeksiyon kontrolü açısından gerekli görülen yerlere partikülden arındırılmış hava vermek mümkündür. Hastanelerdeki tüm havalandırma sistemlerinde iki ayrı filtre sisteminin bulunması; bunlardan birincisinin etkinliğinin %30 veya üzerinde, ikincisinin etkinliğinin ise %90 veya üzerinde olması gereklidir. Bazı filtre sistemleri ≥0.3μm partiküllerin %99.97’sini tutabilir. Bu filtrelere “High Efficiency Particulate Air” (HEPA) filtresi adı verilir. Bu sistemin pahalı olması nedeniyle hastanenin özel bölümlerinde (ortopedi ameliyathaneleri, immünsüprese hastaların yattığı üniteler) tercih edilmesi uygundur. Tüm havalandırma sistemlerinin bakımı ve idamesi, enfeksiyon kontrolü açısından büyük önem taşır. Uygun monitorizasyonu ve bakımı yapılmayan havalandırma sisteminde aksaklıklar meydana gelir. Gerekli periyodik bakım yapılmadığı takdirde havalandırma sistemleri patojen mikroorganizmalar için bir rezervuar haline gelebilir. Hastane içinde oluşturulan her tür özel havalandırma sisteminin bakımı teknik ekip tarafından düzenli olarak yapılmalı, filtreler değiştirilmeli, sıcaklık, nem ve akım kontrolü yapılmalıdır.

 

Hastane İçinde Özel Havalandırma Gereken Bölümler

 

Ameliyathaneler

 

Ameliyathanelerde sıcaklık 20-23 °C, rölatif nem %30-60 olmalıdır. Ameliyat odalarında koridorlara ve diğer komşu alanlara göre pozitif basınç sağlanmalıdır. Pozitif basınç, daha az temiz alanlardan temiz alanlara hava akımı olmasını önler.

Ameliyathanelerdeki havalandırma sistemlerinde %90 veya üzerinde hava filtrasyonu sağlanmalıdır. Konvansiyonel ameliyathane havalandırma sistemleri, saatte en az 15 filtre edilmiş hava değişimi yapmalı ve bunlardan en az 3’ü (%20) temiz hava ile olmalıdır. Hava tavandan verilmeli ve yere yakın bir noktadan terketmelidir. Bazı ameliyatlarda cerrahi alan

enfeksiyon riskini azaltmak için ek önlem olarak, laminer hava akımının ışınlarının kullanılması önerilmiştir. Laminer hava akımı, parçacıklardan arındırılmış havanın aseptik ameliyat ortamı üzerinden sabit bir hızda (0.3-0.5 μm/saniye) akımını sağlayacak şekilde tasarlanmıştır. Bu hava akımı yatay ya da dikey olarak yönlendirilebilir ve yeniden odaya

verilen hava, genellikle yüksek etkinliğe sahip HEPA filtreden geçirilir (“ultra-clean air”). Bu havalandırma sistemi (“ultra-clean air”) ortopedi ve protez ameliyatlarının yapıldığı ameliyathanelerde önerilir.

 

Yoğun Bakım Üniteleri

 

Yoğun bakım ünitelerinde ortam sıcaklığı 21-24 °C ve rölatif nem %40 olmalıdır. Havalandırma sistemleri, saatte en az 6-12 filtre edilmiş hava değişimi yapmalı ve bu hava değişiminin en az 3’ü temiz hava ile olmalıdır. İmmünsüprese hastaların ağırlıklı olarak yattığı yoğun bakım ünitelerinde pozitif basınç sağlanmalıdır. Genel yoğun bakım ünitelerinde özel basınç sistemine gerek yoktur. Yoğun bakım üniteleri havalandırma sistemlerinde %90 veya üzerinde hava filtrasyonu sağlanmalıdır.

 

Pozitif Basınçlı İzolasyon Odaları

 

Tranplantasyon yapılan hastalarda rejeksiyonu önlemek amacıyla uygulanan yoğun immünsüpressif tedavi, transplant hastalarında fırsatçı enfeksiyonların görülme riskinde ciddi bir artışa neden olmaktadır. İnvaziv fungal enfeksiyon gelişme riski yüksek olan hastaların bulunduğu ortamlar için pozitif basınçlı ventilasyon ve HEPA filtresi (≥0.3μm partikülleri

%99.97’sini tutabilen filtreler) önerilir. Hasta odası ile oda dışındaki alanlar arasında >2.5 Pa’lık bir basınç farkı bulunmalı ve saatte >12 hava değişimi sağlanmalıdır. Filtre edilen havanın akım yönü hastadan koridora doğru olmalıdır. Allojenik kemik iliği alıcıları için laminer hava akım sistemi önerilmektedir. Ortam sıcaklığı 21-24 °C ve rölatif nem %30-60 olmalıdır.

 

Negatif basınçlı İzolasyon Odaları

 

Hava yolu ile bulaşan bir enfeksiyon hastalığı olan hastaların (pulmoner veya larengeal, tüberküloz, suçiçeği, kızamık, SARS, hemorajik ateş) hastaneye yatması durumunda sağlık personelinin de aynı mikroorganizmalara maruz kalma riski ortaya çıkar. Bu hastaların hastaneye yatması durumunda negatif basınçlı izolasyon odalarında takibi uygundur. Bu odalarda hastanın bulunduğu bölüm kirli olarak kabul edilir. Hasta odasının oda dışındaki alanlara oranla negatif basınçta tutulması gerekir. Oda havasının hastane içinde resirküle olması engellenmeli ve hava hastane dışına verilmelidir. Böylelikle, hem oda içindeki mikroorganizma yükü azaltılmış hem de kirli havanın hastanenin diğer bölümlerine yayılması önlemiş olur. Eğer odadan çıkan hava resirküle edilecekse mutlaka HEPA filtreden geçirilmelidir. Saatte 12-15 hava değişimi sağlanmalıdır. Negatif basınç sistemlerinin idamesi oldukça güçtür, hava kaçaklarını önlemek amacıyla odanın izolasyonunun çok iyiyapılmış olması gerekir. Ortam sıcaklığı 21-24 °C ve rölatif nem %30-60 olmalıdır.

 

Kaynaklar

 

1. Streifel AJ. Design and maintenance of hospital ventilation systems and the prevention of airborne nosocomial infections. In: Hospital Epidemiology

and Infection. Mayhall CG. Third Edition. 2004.sayfa 1577-1589.

2. Damani N.N. Design and maintenanace of health care facilities. Manual of Infection Control Procedures. 2 nd Edition. sayfa 17-26.

3. Guidelines for Environmental Infection Control in Health-Care Facilities. Recommendations of CDC and the Healthcare Infection Control Practices

Advisory Committee(HICPAC) Atlanta, 2003.

4. Şardan Çetinkaya Y. Hastane ventilasyon sistemlerinin düzenlenmesi ve hava yolu ile bulaşan nozokomiyal enfeksiyonların önlenmesi. Hastane Enfeksiyonları. Doğanay M, Ünal S. Ankara 2003: 399-407

5. Teksöz E. Yoğun bakım üniteleri ve izolasyon ünitelerinde havalandırmalar.

6. Ulusal Sterilizasyon Dezenfeksiyon Kongresi 2007: 451-465.